Optional chaining trong JavaScript

Optional chaining trong JavaScript ?. là cách an toàn để truy cập vào thuộc tính của object lồng nhau, thậm chí thuộc tính không tồn tại.

Vấn đề với thuộc tính không tồn tại

Giả sử mình có đối tượng user. Trong đối tượng user lại có thuộc tính address (cũng là một object). Nhưng thuộc tính address là không bắt buộc.

Nghĩa là không phải đối tượng nào cũng cung cấp address hay giá trị của user.address có thể bằng undefined.

Tiếp theo, trong address lại có các thuộc tính như street, city,... Nếu mình muốn truy cập vào address thì sẽ làm như sau:

// user có thuộc tính address
let user1 = {
  address: {    street: "Hai Ba Trung",  },};
console.log(user1.address.street); // Hai Ba Trung
// user không có thuộc tính address
let user2 = {};console.log(user2.address.street);// Uncaught TypeError: Cannot read properties of undefined (reading 'street')

Trường hợp user2 không có address mà mình truy cập user2.address.street thì sẽ bị lỗi Uncaught TypeError: Cannot read properties of undefined (reading 'street').

Tạm dịch: không thể đọc giá trị thuộc tính của undefined.

Kết quả mong muốn thường là: nếu user2.address bằng undefined thì user2.address.street cũng trả về undefined.

Có một số cách để giải quyết vấn đề này. Bạn có thể sử dụng câu lệnh if hoặc toán tử ?: hoặc dùng toán tử AND && như sau:

let user2 = {};

// sử dụng if
let street1;
if (user2.address) {
  street1 = user2.address.street;
}

// sử dụng ?:
let street2 = user2.address ? user2.address.street : undefined;

// sử dụng toán tử &&
let street3 = user2.address && user2.address.street;

Rõ ràng, cả ba cách trên đều quá dài dòng. Và user2.address bị lặp lại hai lần. Và nếu object có nhiều lớp lồng nhau thì việc lặp lại còn xảy ra nhiều hơn.

Đó là lý do optional chaining trong JavaScript xuất hiện để giải quyết vấn đề trên.

Optional chaining trong JavaScript là gì?

Optional chaining trong Javascript kí hiệu là ?., dùng để dừng lại quá trình xử lý nếu giá trị trước ?. có kiểu dữ liệu là undefined hoặc null.

Nói cách khác, value?.prop:

• Tương đương với value.prop nếu value khác undefined và null.
• Ngược lại, nếu value bằng undefined hoặc null thì trả về giá trị undefined.

Ví dụ sử dụng optional chaining trong JavaScript:

// user có thuộc tính address
let user1 = {
  address: {
    street: "Hai Ba Trung",
  },
};
console.log(user1?.address?.street); // Hai Ba Trung
// user không có thuộc tính address
let user2 = {};
console.log(user2?.address?.street); // undefined

Cách viết trên rõ ràng là gọn gàng hơn. Và kết quả trả về đúng như mong đợi.

Ngoài ra, cách viết trên vẫn hoạt động đúng trong trường hợp user bằng null hoặc undefined.

let user = null;

console.log(user?.address); // undefined
console.log(user?.address?.street); // undefined

Chú ý: optional chaining trong JavaScript ?. chỉ kiểm tra điều kiện của một giá trị đứng trước nó.

Ví dụ đoạn code sau bị lỗi:

let user = null;

console.log(user.address?.street);// Uncaught TypeError: Cannot read properties of null (reading 'address')

Đoạn code trên bị lỗi vì ?. đặt sau address nên chỉ dùng để kiểm tra giá trị của address.

Nhưng vấn đề ở đây là, giá trị user bằng null. Nên bước truy cập user.address đã bị lỗi cannot read properties of null (reading 'address').

Một số chú ý về optional chaining

Bên trên là những ưu điểm của Optional Chaining trong JavaScript. Nhưng không phải trường hợp nào cũng nên sử dụng optional chaining.

Sau đây là một số chú ý:

► Không nên lạm dụng optional chaining

Bạn chỉ nên sử dụng ?. nếu giá trị trước ?. bằng null hoặc undefined là có thể chấp nhận được.

Trong ví dụ trên, giá trị của address trong user là không bắt buộc. Nên việc sử dụng address?.street là hoàn toàn hợp lý.

Về phía user, nếu giá trị của user cũng không bắt buộc thì bạn nên sử dụng user?.address.

Nhưng nếu giá trị của user là bắt buộc phải có (không có sẽ là sai logic code) thì bạn chỉ nên viết user.address.

Với cách viết này, nếu user bằng null hoặc undefined thì bạn sẽ thấy lỗi hiển thị ra console. Nhờ vậy, bạn biết lỗi để sửa lại logic cho đúng (thay vì phải rất khó khăn để tìm ra lỗi sai).

► Biến trước ?. phải được khai báo trước

Trường hợp biến đứng trước ?. chưa được khai báo, bạn sẽ bị lỗi:

console.log(user?.address);
// Uncaught ReferenceError: user is not defined

Nghĩa là giá trị trước ?. phải được khai báo biến với let / const / var hoặc là một hàm (sử dụng function).

Optional chaining có thể làm "short-circuiting"

Như mình đã nói ở trên, ?. sẽ dừng lại quá trình xử lý nếu giá trị trước ?. là null hoặc undefined. Khi đó, những phần phía sau ?. không được thực hiện.

Ví dụ:

let user = null;
let x = 0;

user?.sayHi(x++); // sayHi không được thực thi vì user là null

console.log(x); // 0, giá trị của x không tăng lên

Các biến thể của optional chaining ?.() và ?.[]

Optional chaining trong JavaScript không phải là toán tử nhưng có thể sử dụng với hàm và toán tử [].

► Ví dụ ?. với hàm:

let userAdmin = {
  admin() {
    console.log("I am admin");
  },
};

let userGuest = {};
userAdmin.admin?.(); // I am admin
userGuest.admin?.(); // không có gì hiển thị

Trong ví dụ trên, ?. dùng để kiểm tra xem phương thức admin có tồn tại hay không. Nếu tồn tại thì phương thức admin được gọi.

Đối tượng userAdmin có phương thức admin nên userAdmin.admin khác null và undefined. Vì vậy, userAdmin.admin() được gọi.

Đối tượng userGuest không có phương thức admin nên userGuest.admin bằng undefined. Do đó, userGuest.admin() không được gọi.

► Ví dụ ?. với toán tử []:

let user1 = {
  name: "Alex",
};

let user2 = null;

console.log(user1?.["name"]); // Alex
console.log(user2?.["name"]); // undefined

Trong ví dụ trên, ?. dùng để kiểm tra xem user1 và user2 có tồn tại hay không. Nếu tồn tại thì dùng ["name"] để truy cập giá trị thuộc tính "name" trong các đối tượng.

Đối tượng user1 khác null và undefined nên user1?.["name"] tương đương với user1.["name"] (bằng Alex).

Đối tượng user2 bằng null nên user2?.["name"] trả về undefined.

► Ngoài ra, bạn có thể dùng ?. với delete:

delete user?.name; // xóa thuộc tính user.name nếu user tồn tại.

💡 Chú ý: bạn có thể dùng ?. để đọc và xóa thuộc tính trong object, nhưng không thể thay đổi giá trị của thuộc tính.

Ví dụ:

let user = null;

user?.name = "Alex";
// Uncaught SyntaxError: Invalid left-hand side in assignment

Bởi vì user là null, nên user?.name trả về undefined. Bạn tưởng tượng câu lệnh trên trở thành undefined = "Alex" - hoàn toàn vô nghĩa.

Tổng kết

Optional chaining trong JavaScript có ba dạng:

1. obj?.prop: trả về obj.prop nếu obj khác null và undefined, ngược lại trả về undefined.
2. obj?.[prop]: trả về obj[prop] nếu obj khác null và undefined, ngược lại trả về undefined.
3. obj.method?.(): trả về obj.method() nếu obj.method khác null và undefined, ngược lại trả về undefined.

Về cơ bản, optional chaining kiểm tra giá trị phía trước ?. khác null và undefined thì thực hiện tiếp, nếu không thì dừng lại.

Vì vậy, optional chaining cho phép truy cập một cách an toàn vào các thuộc tính của object lồng nhau.

Mặc dù, optional chaining có nhiều lợi ích, nhưng bạn cũng cần chú ý tránh lạm dụng ?..

Chỉ nên sử dụng optional chaining khi giá trị phía trước ?. bằng null hoặc undefined là có thể chấp nhận được.